Ubezpieczenie zdrowotne, karta EKUZ, inne dokumenty potwierdzające prawo do świadczeń zdrowotnych – co dalej po 31 grudnia 2020 r.?
Z dniem 31 stycznia 2020 r. Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (UK) opuściło Unię Europejską. Do 31 grudnia 2020 r. obowiązywał jednak okres przejściowy, w którym utrzymane zostały wszystkich dotychczasowe przywileje i obowiązki wynikające ze stosowania przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.
Od 1 stycznia 2021 r. prawo do korzystania z opieki zdrowotnej przysługuje wyłącznie na zasadach uregulowanych w:
oraz
Czy zachowam prawo do świadczeń opieki zdrowotnej?
Tak, jeżeli jesteś objęty przepisami jednej z wyżej wymienionych umów.
Jesteś objęty WA, jeżeli przed końcem okresu przejściowego i w dniu zakończenia okresu przejściowego (31.12.2020) znajdowałeś się w sytuacji transgranicznej dotyczącej jednocześnie państwa członkowskiego UE i Zjednoczonego Królestwa (np. obywatel Polski mieszkający i ubezpieczony w UK: mieszkający w UK obywatel UK podlegający polskiemu ustawodawstwu/ubezpieczeniu zdrowotnemu: obywatel państwa trzeciego legalnie mieszkający w Polsce lecz zatrudniony w UK).
Jesteś objęty TCA, jeżeli wprawdzie nie znajdowałeś się w sytuacji transgranicznej ale legalnie mieszkasz na terytorium państwa członkowskiego UE/EFTA lub na terytorium UK i podlegasz ustawodawstwu państwa członkowskiego lub ustawodawstwu UK (jesteś ubezpieczony w Polsce lub w UK). Umowa o współpracy obejmuje swoim zakresem podmiotowym obywateli UE, obywateli UK oraz obywateli państw trzecich legalnie mieszkających w UK lub w państwie członkowskim (np. obywatel Polski mieszkający, pracujący i ubezpieczony w Polsce, obywatel UK podlegający ubezpieczeniu brytyjskiemu lub obywatel Australii mieszkający w Polsce i podlegający ustawodawstwu polskiemu/ubezpieczeniu zdrowotnemu w Polsce).
Czym różnią się umowy?
Obie umowy zawierają postanowienia dotyczące koordynacji zabezpieczanie społecznego pomiędzy UE oraz UK i będą stosowane równolegle. To, jaka umowa będzie miała zastosowanie uzależnione jest od tego, czy w dniu zakończenia okresu przejściowego znajdowałeś się w sytuacji transgranicznej (PL/UK).
Co do zasady WA posiada szerszy zakres przedmiotowy. Na jej podstawie zachowujesz wszystkie prawa wynikające z przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, tj. zachowujesz wszystkie uprawnienia, które przysługiwały Ci przed brexitem. Na podstawie TCA przysługują Ci ściśle określone prawa wynikające z tej umowy; np. umowa handlowa nie będzie miała zastosowania do świadczeń rodzinnych, czy do usług medycznych wspomaganego rozrodu.
Uwaga! W niektórych sytuacjach może być konieczne ustalenie, która umowa dotyczy Twojej sytuacji. Możesz zostać poproszony o przedstawienie dodatkowych dokumentów potwierdzających Twoje obywatelstwo oraz miejsce zamieszkania, np. paszport, zaświadczenie o zarejestrowaniu pobytu na terytorium Polski, dokument potwierdzający status członka rodziny. W sytuacji niejednoznacznej sprawa będzie indywidualnie rozpatrzona przez oddział wojewódzki NFZ właściwy ze względu na Twoje miejsce zamieszkania w Polsce lub wybrany oddział wojewódzki NFZ, jeśli jesteś ubezpieczony w Polsce ale mieszkasz w innym niż Polska państwie członkowskim UE/EFTA.
Czy mogę posługiwać się Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ) w trakcie tymczasowego pobytu na terenie Zjednoczonego Królestwa?
Tak, osoby posiadające EKUZ nadal będą mogły korzystać ze świadczeń opieki zdrowotnej w czasie tymczasowego pobytu na terytorium Zjednoczonego Królestwa w razie nagłego zachorowania, wypadku, zaostrzenia objawów choroby przewlekłej itp. na dotychczasowych zasadach. EKUZ należy okazać bezpośrednio brytyjskiemu świadczeniodawcy. W sytuacji nagłej, gdy nie posiadasz karty, możesz zwrócić się do Narodowego Funduszu Zdrowia o wystawienie Certyfikatu tymczasowo zastępującego EKUZ (faksem, e-mailem).
Osoby posiadające brytyjskie karty EKUZ (ang. EHIC lub CRA EHIC) również zachowują swoje uprawniania do korzystania z niezbędnego leczenia na terytorium Polski.
Aktualne karty EKUZ PL zachowują ważność do czasu upływu terminu ich ważności lub utraty uprawnień do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Ograniczone prawo do świadczeń opieki zdrowotnej w razie nagłego zachorowania, wypadku, zaostrzenia objawów choroby przewlekłej itp. przysługiwać będzie osobom ubezpieczonym nie objętym WA, ale znajdującym się w sytuacji transgranicznej w dniu zakończenia okresu przejściowego, w następujących przypadkach:
- Jeżeli leczenie osoby ubezpieczonej w Polsce lub w UK, nie objętej WA, rozpoczęło się w czasie jej np. turystycznego pobytu w UK/w RP przed zakończeniem okresu przejściowego (przed 31 grudnia 2020 r.) a zostało zakończone po upływie okresu przejściowego, koszty leczenia zostaną sfinansowane przez NFZ/NHS na dotychczasowych zasadach.
- Z opieki zdrowotnej w przypadku nagłego zachorowania, wypadku itp. będą mogły korzystać osoby ubezpieczone w Polsce/w UK, nie objęte WA, które w dniu zakończenia okresu przejściowego (31 grudnia 2020 r.) przebywały w UK/w Polsce – aż do zakończenia ich pobytu na terytorium UK/na terytorium Polski (np. student studiujący w UK, ale mieszkający i ubezpieczony w Polsce jako członek rodziny głównej osoby ubezpieczonej, o ile nie zmieni miejsca zamieszkania na UK). Koszty leczenia zostaną sfinansowane przez NFZ/NHS na dotychczasowych zasadach.
Dane kontaktowe oddziałów i centrali NFZ znajdują się na stronie internetowej NFZ.
Przydatne linki:
NFZ – Jak korzystać ze świadczeń zdrowotnych od 1 stycznia 2021 r.
Strona brytyjskiej administracji
NHS – Apply for a free European Health Insurance Card (EHIC)
Social security arrangements between the UK and the EU: staff guide
Czy otrzymam dokument S1 uprawniający do leczenia w państwie zamieszkania?
Uzyskasz dokument S1, jeśli jesteś osobą uprawnioną do świadczeń zdrowotnych w Polsce, czyli osobą ubezpieczoną lub uprawnioną na podstawie przepisów szczególnych. Dokument S1 wydawany jest, jeśli postanowisz przenieść swoje miejsce zamieszkania do Zjednoczonego Królestwa lub innego niż Polska państwa członkowskiego UE/EFTA. Jeżeli jesteś osobą ubezpieczoną w Zjednoczonym Królestwie i przeprowadzasz się do Polski, powinieneś uzyskać dokument S1 od brytyjskiego ubezpieczyciela. Po otrzymaniu dokumentu S1 zarejestruj go w oddziale wojewódzkim właściwym ze względu na Twoje miejsce zamieszkania w Polsce. Oddział NFZ wyda Ci poświadczenie uprawniające do pełnego zakresu świadczeń zdrowotnych w Polsce.
Po 31 grudnia 2020 r. poświadczenia wydane na podstawie dokumentu S1 lub formularzy E106, E109, E120, E121 – zachowują ważność do wskazanego w nich terminu lub do czasu wydania nowego dokumentu bądź utraty uprawnień (ubezpieczenia). W sytuacjach niejednoznacznych, każdy przypadek będzie rozpatrywany indywidualnie przez oddziały wojewódzkie NFZ.
Jakie będą zasady leczenia planowanego?
Po 31 grudnia 2020 r nadal będziesz mógł skorzystać z planowych świadczeń opieki zdrowotnej na terytorium Zjednoczonego Królestwa i Polski. Jeśli jesteś osobą uprawnioną do świadczeń zdrowotnych w Polsce, czyli osobą ubezpieczoną lub uprawnioną na podstawie przepisów szczególnych, możesz złożyć w NFZ wniosek o wydanie dokumentu S2, potwierdzającego prawa do określonego rodzaju leczenia planowanego w Zjednoczonym Królestwie lub innym niż Polska państwie członkowskim UE/EFTA. Jeżeli posiadasz dokument S2 wydany przez instytucję brytyjską okaż go bezpośrednio świadczeniodawcy.
Uwaga! W relacjach z UK nie obowiązują krajowe (polskie lub UK) przepisy implementujące dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/24/UE w sprawie stosowania praw pacjentów w transgranicznej opiece zdrowotnej. Oznacza to, że nie będzie można skorzystać odpłatnie ze świadczeń opieki zdrowotnej na terytorium UK/PL (tj. inaczej niż na podstawie EKUZ/EHIC, S2) i ubiegać się o zwrot uprzednio poniesionych kosztów odpowiednio w NFZ/NHS.
Jak nabyć uprawnienia do świadczeń zdrowotnych w Polsce?
Mieszkasz w Polsce, jesteś obywatelem Zjednoczonego Królestwa i – na skutek brexitu – utraciłeś prawo do korzystania ze świadczeń zdrowotnych na koszt Zjednoczonego Królestwa? Jeśli chcesz korzystać z opieki zdrowotnej w Polsce, to musisz nabyć do tego prawo. Nabywasz je, jeśli:
- Ubezpieczysz się w Polsce w wyniku zatrudnienia lub samozatrudnienia.
- Będziesz pobierać brytyjską emeryturę lub rentę przekazywaną do Polski za pośrednictwem banku prowadzącego działalność w Polsce.
- Uzyskasz w Polsce status osoby bezrobotnej.
- Osoba ubezpieczona w NFZ zgłosi Cię do ubezpieczenia zdrowotnego jako członka rodziny.
- Ubezpieczysz się dobrowolnie w NFZ, składając wniosek w oddziale NFZ i zawierając umowę dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego.
Uwaga! Jeżeli zamierzasz skorzystać z ubezpieczenia dobrowolnego w NFZ, uzyskaj od instytucji brytyjskiej (NHS) zaświadczenie potwierdzające wcześniejsze ubezpieczenie zdrowotne w Zjednoczonym Królestwie (formularz E104/UK). Zwolni Cię to z opłaty za przerwę w ubezpieczeniu w Polsce. O uzyskanie takiego potwierdzenia może również wystąpić, na Twój wniosek, oddział wojewódzki NFZ.
Wracam do Polski – jak nabyć uprawnienia do świadczeń zdrowotnych w Polsce?
Polscy obywatele powracający z UK do Polski, którzy utracą prawo do świadczeń zdrowotnych na podstawie ustawodawstwa UK, będą mogli korzystać z opieki zdrowotnej na terytorium Polski na zasadach określonych w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, tj.:
- Po uzyskaniu tytułu do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, jednego z wymienionych w art. 66 ust. 1 tejże ustawy (np. z tytułu zatrudnienia lub samozatrudnienia, równoczesnego pobierania polskiej i brytyjskiej emerytury lub renty transferowanej do Polski za pośrednictwem banku prowadzącego działalność na terytorium Polski, uzyskania statusu osoby bezrobotnej).
- Osoby, które nie będą podlegały obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu w Polsce ani nie będą podlegały obowiązkowi zgłoszenia do ubezpieczenia jako członkowie rodziny (dzieci, współmałżonkowie, krewni wstępni) będą mogły ubezpieczyć się dobrowolnie składając odpowiedni wniosek w oddziale wojewódzkim NFZ właściwym dla miejsca zamieszkania w Polsce.
- Obywatele RP powracający z UK do Polski, którzy utracili prawo do korzystania ze świadczeń zdrowotnych na koszt UK w związku z brexitem, niepodlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego lub niemogący ubezpieczyć się dobrowolnie w Polsce ze względu na niskie dochody, będą mogli skorzystać ze świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych należnych świadczeniobiorcom innym niż ubezpieczeni.
Uprawnienia takie przysługują:
- Kobietom posiadającym obywatelstwo Polskie i miejsce zamieszkania na terytorium Polski, w okresie ciąży, porodu i połogu.
- Dzieciom i młodzieży posiadającym polskie obywatelstwo, do ukończenia przez nie 18 roku życia.
- Osobom spełniającym kryterium dochodowe określone w przepisach o pomocy społecznej – na podstawie decyzji wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, wydanej na podstawie art. 54 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Dodatkowe informacje można uzyskać: w oddziałach wojewódzkich i delegaturach NFZ oraz w Ministerstwie Zdrowia RP.
Przydatne linki:
NFZ – Jak korzystać ze świadczeń zdrowotnych od 1 stycznia 2021 r.
Informacje w formie pytań i odpowiedzi na temat TCA można zaleźć na stronie internetowej Komisji Europejskiej.